زمرد نوع سبز تا سبزآبی بریل است، گونهای کانی که آکوامارین (زمرد کبود) و بریلهای دیگری را در رنگهای دیگر شامل میشود.
جواهرشناسان، بر مبنای درجهٔ رنگ سبز، یک سنگ را زمرد و سنگ دیگر را بریل سبز کمارزشتر میدانند. برخی افراد در مبادلات سنگ معتقدند هر بریل سبزرنگ کرومیوم، زمرد است. اما بیشتر جواهرشناسان، آزمایشگاههای جواهرشناسی و سوداگران سنگهای رنگین، بهتر میدانند که بریلهای با درجهٔ رنگ سبز کم، در رستهٔ زمرد قرار ندهند. حتی در میان این گروه از افراد نیز در بارهٔ درجهٔ رنگ سبز کم، دیدگاههای گوناگونی وجود دارد.
از روزگار باستان، سبزیِ شکوهمند زمرد، جانها را آرامش میبخشیده و تصور و تجسم را برمیانگیخته است. نام زمرد، از واژهٔ یونانی سبز «سماراگدوس» برگرفته شده است. پلینی، دولتمرد و نویسندهٔ رومی، در تاریخ طبیعی خود که در سدهٔ نخست پس از میلاد منتشر شده است، این سنگ را چنین توصیف میکند: «از هر سبزی، سبزتر.» این دیدگاه او بود. پلینی زمرد را از دید گوهرتراشان توصیف میکند، چنان که میگوید آنها برای بازیابی نیروی بینایی خویش به زمرد نگاه میکنند. رنگ سبز شفاف این سنگ، آرامشبخش است و رخوت و خستگی را میزداید. امروزه نیز رنگ سبز به عنوان کاهندهٔ فشار عصبی و خستگی چشم شناخته میشود.
جواهرهای سبزرنگ دیگری مانند تورمالین (کهربای اصل) و پریدوت (زبرجد) نیز وجود دارند اما این زمرد است که همواره بیشترین چشمنوازی و بیشترین درجهٔ رنگ سبز را دارد. ایرلند، جزیرهٔ زمرد شناخته میشود. شهر سیاتل آمریکا که در ایالت واشنگتن قرار دارد، شهر زمرد است.
مقدسترین نشان تایلند بودای زمردین نام دارد، گرچه از یشم اصیل سبزرنگ تراشیده شده است.
در قرن شانزدهم، هنگامی که کاوشگران اسپانیایی به جهان نو هجوم بردند، کولومبیای کنونی یکی از مقاصد آنها برای تاراج زمرد بود. اینکاها پانصد سال است که از زمرد در جواهرات و آیینهای معنوی خود بهره میبرند. اسپانیاییهایی که بیشتر در پی داد و ستد طلا و نقره بودند تا جواهرات، زمردهای خود را با فلزات گرانبها تاخت میزدند. تجارت آنها چشم اشراف اروپایی و آسیایی را به روی شکوهمندی زمرد گشود.
زمرد، شناختهشدهترین عضو خانوادهٔ بریلهاست. بر طبق افسانهها کسانی که از زمرد استفاده میبردند باور داشتند که توانایی پیشبینی آینده را مییابند و قرار دادن این سنگ گرانبها زیر زبان، پرده از حقایق برمیداشت و در برابر افسون شیاطین از آنها مراقبت میکرد. این باور نیز وجود داشت که زمرد، بیماریهایی همچون وبا و مالاریا را درمان میکند. باور دیگری هم وجود داشت که بر طبق آن، این سنگ میتوانست درستی یا نادرستی پیمان عاشقان را آشکار کند و انسان را خوشبیان و سخنور سازد.
افسانهها همچنین نشان از آن دارند که زمرد یکی از چهار سنگ ارزشمند هدیه شده از جانب خدا به حضرت سلیمان بود. این چهار سنگ، توانمندی بر همهٔ مخلوقات را به او میدادند.
رنگ این سنگ نشان از سررسیدن بهاری نو دارد که انتخاب مناسبی برای متولدین ماه می است. زمرد همچنین سنگ زینتی بیستمین و سی و پنجمین سالگرد ازدواج است.
طول عمر کهنترین زمردها که از آفریقای جنوبی میآیند به ۲.۹۷ میلیارد سال میرسد.
آخرین ملکهٔ فراعنه، کلوپاترا، به علاقهمندی به زمرد مشهور بود.
در سال ۲۰۱۱ میلادی، آویز زمرد الیزابت تیلور، در یک حراجی به مبلغ شش میلیون و پانصد و هفتاد و هشت هزار دلار فروخته شد. با ارزش دویست و هشتاد هزار دلار به ازای هر قیراط، این یک رکورد محسوب میشود.